หน่วยที่ 3
วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำบั้งไฟ
ประเภทของบั้งไฟ
บั้งไฟ แบ่งออกได้ 11 ชนิดดังนี้
1. บั้งไฟโมดหรือโหมด
บั้งไฟโบดหรือโหวด เป็นบั้งไฟขนาดเล็กตัวกระบอกจะยาวขึ้น ประมาณ 4 - 10 นิ้วบรรจุหมื่อหนักประมาณ 1 ส่วน 8 ถึง 1 ส่วน 2 กิโลกรัม ใช้หางยาวประมาณ 1 – 4 เมตรมีกระบอกไม้ไผ่เล็กๆมัดวางรอบตัวบั้งไฟ นิยมทำประกอบกันในบั้งไฟใหญ่( บั้งไฟหมื่น, บั้งไฟแสน ) ปัจจุบันไม่ค่อยนิยมทำ เพราะไม่มีช่าง
2. บั้งไฟม้า
บั้งไฟชนิดนี้ เป็นบั้งไฟขนาดเล็กจุดไปตามทิศทางที่กำหนดใช้เส้นลวดเป็นวิถีตรึงไปยังเป้าหมายที่ต้องการ ลักษณะทั่วไปเป็นบั้งไฟที่ทำจากกระบอกไม้ไผ่ 1 ปล้องขนาดแล้วแต่ต้องการ โดยทั่วไปเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4 นิ้วยาวประมาณ 1 ฟุตทางภาคกลางและภาคอีสาน เรียกว่า “ ลูกหนู ” คล้ายม้าที่กำลังวิ่ง ถ้าติดรูปอะไรก็เรียกชื่อไปตามนั้นเป็นคนขี่ม้า รูปวัว แล้วแต่จะทำรูปอะไร บางครั้งภาคเหนือเรียกว่า “บอกไฟยิง”
3. บั้งไฟช้าง
บั้งไฟชนิดนี้ไม่มีหาง มีชื่ออีกอย่างหนึ่งว่า “กระโพกหรือตะโพก” เวลาจุดไม่ต้องการให้พุ่งขึ้นไปแต่ต้องการมีเสียงร้องคล้ายกับช้างร้อง วิธีทำบั้งไฟให้ใช้กระบอกไม้ไผ่ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดยาวเพียงป้องเดียว ให้มีข้อปิดทั้ง 2 ด้าน ทุบไม้ไผ่ให้แตกเล็กน้อย เจาะรูเพื่อบรรจุหมื่อแล้วต่อชนวนเข้ารูแท่งหมื่อทำจากหมื่อถ่าน 3 – 4 อัดลงในไม้ไผ่ขนาดเล็กให้แน่น แล้วผ่าเอาแท่งหมื่อออกมาคล้ายข้าวหลามให้ได้แท่งประมาณ 3 นิ้ว การจุดนั้นนิยมต่อพ่วงชนวนบั้งไฟใหญ่เวลาจุดชนวนผ่าจะเกิดเสียงดังเหมือนเสียงช้างร้อง นิยมวางต่อกันเป็นช่วงๆกระบอก ถ้าต้องการจะให้มีเสียงดังอย่างไรก็จะมีเทคนิคในการทำให้เกิดเสียงนั้นๆ
4. บั้งไฟจินาย
บั้งไฟจินาย เป็นบั้งไฟขนาดเล็ก ยาวประมาณ 1 – 4 นิ้ว เส้นผ่าศูนย์กลางกว้างประมาณ 1 – 4 นิ้ว มีหางยาวประมาณ 1 ศอก เจาะรูที่ใช้จุดชนวนด้านล่างไม่ต้องทะลุขึ้นด้านบน เป็นบั้งไฟที่ใช้จุดเพื่อความสวยงามใช้จุดตามประเพณีต่างๆบางครั้งใช้เมล็ดส้มโฮง (สำโรง) โดยเจาะเอาเนื้อในออกแล้วอัดหมื่อเข้าไปแทนปิดด้านบน แล้วเจาะรูชนวนด้านล่างเล็กๆใช้ก้านใบมะพร้าวมัดติดเป็นหาง เรียกจินายน้อย
5. บั้งไฟดอกไม้
6. บั้งไฟฮ้อยหรือบั้งไฟร้อย
บั้งไฟชนิดนี้ เป็นบั้งไฟธรรมดาที่บรรจุหมื่อ (ดินปืน) น้อยกว่า 12 กิโลกรัมเป็นบั้งไฟขนาดเล็กใช้จุดเสี่ยงทายในพิธีการขอฝน บุญเบิกบ้านหรือจุดถวายแถน เป็นต้น
7. บั้งไฟหมื่น
บั้งไฟชนิดนี้ เป็นบั้งไฟขนาดกลาง บรรจุดินปืนหนักระหว่าง 12 – 119 กิโลกรัม ขนาดกระบอกกว้าง 3.5 นิ้ว ยาวประมาณ 140 เซนติเมตร ไม่เกิน 180 กิโลเมตร ทำด้วยกระบอกไม้ไผ่กระบอกเล็ก(เหลาเล็ก) กระบอกพลาสติก(เหลาเอสลอน) การจุดบั้งไฟแข่งขันส่วนมากเป็น บั้งไฟหมื่น
8. บั้งไฟแสน
บั้งไฟชนิดนี้ เป็นบั้งไฟขนาดใหญ่ที่สุด บรรจุดินปืนหนัก 120 กิโลกรัมขึ้นไป บั้งไฟขนาดนี้ทำยากที่สุดจะต้องอาศัยความชำนาญเป็นพิเศษเพราะบั้งไฟขนาดนี้หากแตกแล้วจะเป็นอันตรายมากเพราะฉะนั้นก่อนทำบั้งไฟจะต้องมีพิธีกรรมบวงสรวงให้ถูกต้องตามหลักการทำบั้งไฟแสนเสียก่อนจึงจะลงมือทำ เมื่อตกบั้งไฟเสร็จเรียบร้อยแล้วจะมีการตกแต่งประดับประดาบั้งไฟ
9. บั้งไฟตะไล
บั้งไฟชนิดนี้ คือบั้งไฟจินายขนาดใหญ่นั่นเอง มีความยาวประมาณ 9 – 12 นิ้ว รูปร่างกลมมีไม้บางๆ แบนๆเป็นวงกลมครอบหัวท้ายบั้งไฟเมื่อพุ่งขึ้นสู่ฟ้าไปโดยทางขวาง
10. บั้งไฟตื้อ
บั้งไฟตื้อหรือบั้งไฟกระแตนั่งตอ เป็นบั้งไฟขนาดเล็กมีหางสั้น วิธีทำตัดกระบอกไม้ไผ่ขนาด 1 นิ้วครึ่งยาวประมาณ 3 นิ้ว อัดหมื่อให้แน่นประมาณ 2 นิ้ว ใช้หมื่อถ่านสามหรือถ่านสี่อัดด้วยเถียดไม้ให้แน่น ต่อหางซึ่งทำจากไม้ไผ่เหลาเป็นแท่งเล็กๆ ใช้เลื่อยตัดมุมข้อออกจนเห็นหมื่อ เจาะให้เป็นรูเล็กๆ แล้วติดชนวน เวลาจะจุดเอาหางเสียบลงในแท่นที่ตั้งพอให้ตั้งได้ จุดชนวนจากด้านบน บั้งไฟจะพุ่งและหมุนขึ้นสู่อากาศเกิดเสียงดังตือๆ เวลาหมุนจะไม่ค่อยมีทิศทาง ใช้จุดในงานศพ เวลาจุดมีอันตรายมากไม่ค่อยนิยมทำกัน
11. บั้งไฟพลุ
บั้งไฟพลุ เป็นบั้งไฟที่นิยมจุดในเทศกาลต่างๆ เช่น งานกฐิน งานบุญมหาชาติหรืองานเปิดกีฬา ฯลฯ เป็นบั้งไฟที่จุดแล้วทำให้เกิดเสียงดัง ในอดีตนิยมจุดในงานกฐิน เพื่อเป็นการบอกข่าวไปยังพี่น้องประชาชนทั่วไปให้ทราบ
บั้งไฟอำเภอราษีไศล
บั้งไฟล้าน
1. ขนาดของเลาบั้งไฟ มีความยาวไม่เกิน 4.0 – 4.5 เมตร เส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 8 นิ้ว
2. ให้ใช้หลักเกณฑ์บั้งไฟแสนโดยอนุโลมและให้อยู่ในดุลยพินิจของคณะกรรมการควบคุม
บั้งไฟสิบล้าน
1. ขนาดของเลาบั้งไฟ มีความยาวไม่เกิน 5.0 – 5.5 เมตร เส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 10 นิ้ว
2. ให้มีการจุดไม่เกิน 3 บั้งเท่านั้น โดยให้ผู้ที่มีความประสงค์จะนำบั้งไฟสิบล้านมาจุด ต้อง
แจ้งความประสงค์ก่อน
3. ให้ใช้หลักเกณฑ์บั้งไฟแสนโดยอนุโลมและให้อยู่ในดุลยพินิจของคณะกรรมการควบคุม
บั้งไฟแสน
1. เลาบั้งไฟแสนจะต้องเป็นท่อพลาสลอน ส่วนหางต้องเป็นไม้ไผ่นั้น
2. ต้องไม่มีวัสดุอื่นใดยัดหรืออัดหรือห่อหรือหุ้ม เลาบั้งไฟโดยเด็ดขาด ยกเว้น ภายในอัด
ด้วยดินปืนตามสูตรบั้งไฟแสนหรือเถียดเท่านั้น
3. ขนาดของเลาบั้งไฟ ความยาวไม่เกิน 3.8 – 4 เมตร เส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 6 นิ้ว
ความแตกต่างของบั้งไฟ
1. ขนาดของแต่ละบั้งไฟจะมีขนาดที่แตกต่างกัน บางอันจะมีขนาดเล็ก บางอันขนาดใหญ่ ขึ้นอยู่กับลักษณะของการใช้
2. ขึ้นอยู่กับเทศกาลในการใช้ เช่น บั้งไฟพลุ จะใช้ในเทศกาลงานบุญกฐิน เป็นต้น
3. บั้งไฟที่นิยมนำมาใช้ในงานประเพณีบุญบั้งไฟ คือ บั้งไฟหมื่น บั้งไฟแสนและบั้งไฟล้าน
วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำบั้งไฟ
การทำบั้งไฟ ส่วนประกอบแยกออกเป็น 2 ส่วนดังต่อไปนี้
1. ส่วนที่เป็นดินปืน ประกอบไปด้วย
- ถ่าน (ทำจากไม้สะคางคล้ายต้นเปลือย) ตากให้แห้ง
- ดินประสิวตากให้แห้ง
- น้ำ
- ตัวบั้งไฟ
- ท่อ พีวีซี หรือท่อเหล็ก
- ไม้ไผ่ (สำหรับทำหาง)
2. ขนาดของบั้งไฟในปัจจุบัน มี 3 ขนาด คือ
2.1) บั้งไฟขนาดเล็ก บรรจุดินประสิวไม่เกิน 12 กิโลกรัม
2.2) บั้งไฟขนาดกลาง เรียกว่าบั้งไฟหมื่นใช้ดินประสิวตั้งแต่ 12 กิโลกรัมขึ้นไป
2.3) บั้งไฟขนาดใหญ่ เรียกว่า บั้งไฟแสน บรรจุดินประสิว 120 กิโลกรัม
หน้าแรก
ติดต่อเรา.png)
